تاریخچه ای از معدن سرب نخلک

       تاریخچه ای از معدن سرب نخلک

بر گرفته از گروه تلگرامی فرهیختگان انارک

این معدن به‌عنوان یک مرکز معدنی – صنعتی در حاشیه کویر مرکزی ایران و در فاصله 120 کیلومتری شمال شرق شهرستان نائین و 45 کیلومتری انارک در حاشیه کویر مرکزی ایران، در قسمت شرقی یک‌رشته کوه منفرد واقع‌شده است. یک جاده شوسه 35 کیلومتری از انارک تا معدن متروکه چاه خربزه و ازآنجا 16 کیلومتر جاده آسفالت سرد، راه ارتباطی این معدن با سایر نقاط کشور است.

معدن سرب نخلک از زمان‌های باستانی مورد بهره‌برداری قرارگرفته است و تعداد زیادی آثار کارهای قدیمی، ابزار سنگی و وسایل ساخته‌شده از آهن خام که در این ناحیه یافت شده است. به‌علاوه وجود یک کاروانسرای مخروبه قدیمی می‌تواند مبین عبور یک‌راه ارتباطی از جنوب شرقی معدن باشد. قدمت این کارها که عمق 125 متری(نزدیک سطح آب) دیده‌شده حدود 2000 سال حدس زده می‌شود. در حال حاضر این مجتمع تحت پوشش شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران اداره می شود .

از گذشته‌های دور این معدن توسط مردم محلی روستاهای اطراف مانند «انارک»، «چوپانان» و «جندق» مورد بهره‌برداری بوده است . در سال 1307 تا 1332 نخلک توسط شرکت‌های خصوصی اداره شده است. همچنین از مهم‌ترین اتفاق‌های رخ‌داده در این معدن می‌توان به رونق اقتصادی شهر انارک، ضرب سکه توسط یک شرکت خصوصی، تأسیس نخستین بانک ملی منطقه در سال 1316 و نابودی جنگل‌های «تاغ» و سوختن آن‌ها در کوره‌های ذوب سرب اشاره کرد. این معدن در سال 1332 با واگذار شدن به شرکت سهامی کل معادن و ذوب فلزات ایران رسما دولتی شد .

یک گروه باستان‌شناس آلمانی در سال 1970 میلادی از این معدن و بررسی قدمت آن با استفاده از شیوه‌های علمی، اظهار کرد: در این بررسی‌ها، قدمت معدن بیش از دوهزار سال و قدمت دژ و آتشکده (چهارتاقی نخلک) در کنار آن حدود 1800 سال دانسته شد. همچنین آثار کشف‌شده در این منطقه،‌ آن‌ها را متقاعد کرد که در دوره‌های بعد از اسلام نیز در این معدن فعالیت‌هایی وجود داشته است.

تولید اصلی معدن نخلک کنسانتره سرب و مواد معدنی استخراجی حاوی کانی‌های گالن یا سولفور سرب و سروزیت یا کربنات سرب است. میزان تولید معدن سرب نخلک 200 تن کنسانتره در ماه می باشد .

ذخیره قطعی معدن با در نظر گرفتن عیار حد 9 درصد در سال 1364 حدود 850 هزار تن برآورد شده است.

در روش فرآوری قدیمی کارخانه کانسنگ استخراجی پس از سنگجوری، توسط سنگ شکنهای چکشی خرد شده و سپس توسط میز لرزان عملیات فرآوری انجام می شد.در نهایت کنسانتره حاصل جهت تشویه به کوره معدن ارسال می شد ولی بدلیل آلایندگی زیاد، این روش کنار گذاشته شد. در مدار جدید فرآوری که طراحی و نصب آن توسط یک شرکت فرانسوی انجام شد کانسنگ استخراجی پس از خردایش در واحد سنگ شکنی فکی و مخروطی تا ابعاد زیر 1 سانتیمتر، به میز لرزان منتقل می شود. کنسانتره میز دارای عیار 50 درصد می باشد و بعنوان محصول نهایی به فروش می رسد. سپس باطله میز لرزان به بخش جیگ منتقل شده و در این بخش در چند مرحله (رافر، کلینر و رمق گیر) کنسانتره قابل قبول بدست می آید. محصول میانی جیگ نیز پس از نرم شدن در آسیا به واحد فلوتاسیون منتقل می شود. در این کارخانه دو کنسانتره از بخش جیگ و فلوتاسیون بدست می آید و در مقابل دو نوع باطله دانه درشت و دانه ریز حاصل می شود که این باطله ها در دو بخش مجزا انباشته می شوند. کنسانتره نهایی دارای عیار 63 درصد سرب و حدود ppm 700- 600 نقره می باشد.

مواد معدنی از کارگاه‌های استخراج از عمق زمین با تلاش و کوشش کارگران این مجتمع استخراج‌شده و توسط اسکیپ به سطح زمین منتقل می‌شود. بررسی ها نشان می دهد در نخلک «آتشگاه»، «چهارطاقی» و «بقایایی از یک آبادی متعلق به معدنچیان دوره ساسانی» برجای‌مانده است که حکایت از آن دارد که در این منطقه از روزگاران باستان، تأسیسات معدن وجود داشته است. معادن «سرب نخلک»، «مس طالمسی»، «مس مسکنی»، «سرب سیاه کوه» و «طلای خونی» از مهم‌ترین معادن بخش انارک از توابع شهرستان نایین در شرق استان اصفهان به شمار می‌آیند. در انارک بیش از 40 معدن شناسایی‌شده است که اکنون فقط معدن سرب نخلک و معدن سنگ فراز معادن فعال هستند.

این معدن در حال تبدیل شدن به نخستین موزه معادن ایران است و عملیات اجرایی این کار نیز آغاز شده‌است