کویر نمک در سال ۱۲۸۴ – قسمت ۴ - ضمیمه

کویر نمک در سال ۱۲۸۴ – قسمت ۴ - ضمیمه

سفرنامه سون هدین

ترجمه : مجید ذوالفقاری انارکی 

هدین قصد خود برای سفر به ریگ جن را با حاجی حسن در میان میگذارد و از وی اطلاعات میخواهد که چنین پاسخ میگیرد:

"بارها به کناره ریگ جن رفته و چندین بار از آن طریق به سبزوار سفر کرده ام. عبور از کویر جن اگر با حساب صورت بگیرد کاملا ممکن است و در غیر این صورت میتواند برای شتر ها و نیز مسافران مهلک باشد. این سفر تنها با شتر ممکن است و نه با حیوان دیگری. از مهم ترین نکات، بردن آب کافی است که در آنجا یافت نمیشود. سفر خود را آنگاه آغاز کنید که از ۷ تا ۱۰ روز قبل از آن باران نیامده باشد و احتمال بارش در طی راه نیز نباشد چون در هوای بارانی، زمین گل و لغزنده شده و شترها نمی توانند ۱۰ قدم بردارند بدون اینکه بر زمین بیفتند و یا اینکه در گل فرو رفته و تلف می شوند. این فاجعه چندین بار برای کاروانیان پیش آمده که شتر ها و اموالشان از دست رفته و گاه خود نیز باز نگشته اند.

درهنگام گذر از ریگ جن باید بدون توقف، خواب و استراحت، بخش عمده راه را طی کنید تا اگر باران غافلگیرتان کرد، راه چندانی تا انتهای مسیر در پیش نداشته باشید. اگر راه گلی و لغزنده کوتاه باشد، شانس رهاییتان از اینکه راه طولانی را در این شرایط در پیش داشته باشید، بیشتر خواهد بود. اگر هم در راه باران گرفت باید سرعت خود را زیاد کنید تا قبل از اینکه زمین کاملا لغزنده شود بیشترین راه را طی کرده باشید"

نکته قابل توجه اینکه حاجی حسن بر خلاف بسیاری دیگر که صحبت از خطر جن و پری در دل کویر میکنند از این بابت سخنی نمی گوید و راهنمایی های او خالی از توهماتی است که به قول هدین بسیاری از ایرانیان آن دوره در دام آن گرفتار بودند.

هدین با اینکه انسان ماجراجویی بود و از خطرات ابایی نداشت به نصیحت های حاجی حسن گوش فرا داد و توانست راه رفت را از جندق به سطوه و راه بازگشت را از طرود به عروسان و سپس خور، طی کند. این رفت و برگشت با دو همراه و سه شتر و با مشکلات و مخاطرات چندی، از جمله بارشی که در بین راه آغاز شد و زمین را لغزنده کرد به انجام رسید. علت انتخاب دو راه رفت و برگشت گوناگون این بود که وی میخواست بیشترین اطلاعات را از چند و چون کویر به دست آورد. وی سپس از این داده ها برای توضیح علت پیدایش کویر، تپه های شنی آن و ریگ جن، و نیز تاریخ تشکیل آنها استفاده میکند.

ادامه دارد...

پسران علم - نقاشی از هدین

کویر نمک در سال ۱۲۸۴ – قسمت ۴ - ضمیمه

عکس زیر از مردی ۴۰ ساله به نام کربلایی معدلی است که هدین در حوض حاجی لطفی در دو فرسخی علم با وی آشنا میشود. کربلایی معدلی حاضر میشود که راه علم را به ازای یک تومان به هدین نشان دهد. از آنجایی که شناخت دقیق وی ازمناطق، کوه ها، چاه ها و ریگ های کویر تحسین هدین را بر انگیخته بود، او پس از ترک علم نیز به عنوان "بلد" (از جمله واژه های فارسی که هدین عینا از آن استفاده میکند، به معنی کسی که راه ها را بلد است) به خدمت کاروان هدین گرفته میشود.

کربلایی معدلی در حال پیپ کشیدن در کنار درخت تاغ: