علیرضا دامادزاده*
به ابتدای پاییز که می‌رسید، از گوشه و کنار شهر می شنوید که حالا فصل سفر به کویر است. ایران هم که مخزن کویرهای دلرباست. کویر مرکزی ایران که هر گوشه آن به نامی خوانده می شود به دو بخش دشت کویر و کویر لوت تقسیم می شود. سر و کار ما حالا با اولی است. آن هم فقط گوشه ای که قدمت طبیعی آن چند میلیون سال است ولی از نظر تاریخی فقط کمی بیشتر از یک قرن عمر دارد؛ روستای چوپانان که معماری منظم و چشم نوازی دارد ، بافت و بادگیرهایش شما را به یاد یزد یا لافت می‌اندازد و طبیعت کویری بکرش باعث شده گردشگران برای دیدارش راهی شمال شرق استان اصفهان شوند.
روستای چوپانان یک روستای جدید است. قدمت آن دقیقا به 12 آبان 1277 خورشیدی باز می گردد. آن سال ها در محل روستای چوپانان قبل از اینکه روستایی شکل بگیرد، چاه آبی وجود داشت که گله دارها، ساربان ها و شتردارها برای آب دادن به دام خود از آن استفاده می کردند. در همان سال ها چند تن از شتردارها و گله داران یک رشته قنات در کویر حفر می کنند سپس به دلیل آب زیاد قنات به کشاورزی و کاشت درختان نخل روی می آورند و این گونه هسته اولیه روستا به دور منبع آب شکل می گیرد. از آنجایی که بیشتر این شتردارها اهل انارک(شهری در میان کویر) و مشغول شغل باربری از جنوب به تهران بودند به دلیل هرج و مرج های اواخر دوره قاجار ترجیح دادند شغل خود را تغییر دهند و کشاورزی کنند بنابراین در این روستا ساکن شدند.
برنامه ریزی مسیر
این روستا در 165 کیلومتری شهر نائین و حدود 300 کیلومتری شرق شهر اصفهان از توابع همین استان قرار دارد. از شمال به ریگ جن، شهر جندق و استان سمنان، از شرق به شهرستان خور و استان یزد در مسیر شهرستان طبس، از جنوب پناهگاه حیات وحش عباس آباد و بخشی از محدوده شهرستان اردکان یزد و از غرب به شهرستان انارک منتهی می شود. مختصات جغرافیایی چوپانان مدار 54 درجه 37 - دقیقه شرقی و 33درجه 61 - دقیقه شمالی بوده و با در نظرگرفتن تمام زمین های کشاورزی و باغ های اطراف وسعتی برابر با چهارصد هکتار دارد. فاصله چوپانان تا اصفهان، 300 کیلومتر (حدود چهار ساعت)، تا تهران 550 کیلومتر (حدود هفت ساعت)، تا یزد 240 کیلومتر (حدود 3.5 ساعت)، تا مشهد 880 کیلومتر (حدود 10 ساعت) تا نائین 165 کیلومتر (حدود 2.5 ساعت) و تا خور 90 کیلومتر (حدود 75 دقیقه) است که با توجه به این ساعات میتوانید مسیر مورد علاقه‌تان را برای سفر برنامه ریزی کنید.
چرا چوپانان؟
اما دلیل اینکه چوپانان به منزله مقصد گردشگری معرفی می شود چیست؟ جاذبه های گردشگری این منطقه کدام اند؟ فقط روستا را ببینیم یا ... روستاگردی در چوپانان و طبیعت اطراف آن یک روز کامل یا دو روز وقت لازم دارد، شاید برای هر کدام از جاذبه ها زمان بیشتری لازم باشد اما برای یک سفر کوتاه دو روزه می توان به ویژگی های اصلی آن توجه بیشتری داشت، از جمله معماری روستا، طبیعت کویری و کوهستانی آن، روستاهای همسایه و شنیدن داستان های کویرنشین های چوپانان. روستای چوپانان از بدو تأسیس طبق اصول شهرسازی با خیابان ها و کوچه ها کاملا موازی و عمود بر هم ساخته شده است. در کنار ورودی خانه ها دو سکو وجود دارد به طوری که کسی که در کوچه در حال گذر است، نمی تواند داخل منزل را ببیند. همچنین امنیت این کوچه ها با استفاده از ارتباطات منظم آنها تأمین می شد. این کوچه ها با عرض کم و بیشتر در جهت بادهای غرب به شرق ساخته شده تا از انباشته شدن ماسه در زمان طوفان شن در پشت دیوار ها جلوگیری کند. مصالح به کار رفته در ساخت این روستا خشت و گل است که به دلیل قرمز بودن رنگ خاک در این منطقه روستا نیز به همین رنگ درآمده است. معمولا خانه های قدیمی روستا در یک طبقه و دور تا دور حیاط خانه ساخته می شدند. قرمز بودن رنگ خاک منطقه به وضوح به چشم می آید به خصوص اگر عصر هنگام به سمت شمال غرب روستا رفته و از تپه های ماسه ای بالا بروید، منظره ای که می بینید از کم نظیرترین مناظر کویری است. دشتی سرخ رنگ و سنگی که کوهپایه کوه های اطراف این دشت است و تپه های ماسه ای که رشته وار و به هم پیوسته یک هارمونی تصویری چشم نواز ایجاد کرده اند. انگار که این تپه ها برای ساخت حوضچه هایی با زمین سنگی سرخ کنار هم گرد آمده باشند. در این میان درختچه های تاغ و گاه گاه رد پای جانورانی هم به چشم می خورد. حالا زیر پای خود را نگاه کنید، کمی از ماسه ها را کنار بزنید و بخشی از آن سنگ های قرمز را لمس کنید. اینجا جنوب ریگ جن است، یکی از جاذبه های طبیعی منطقه و البته تا چند سال پیش بسیار خطرناک. گذر از میان این کویر به دلیل وجود باتلاق های نامشخص و نبود منابع آب و غذا تا چند دهه پیش تقریبا ناممکن بود. روستای چوپانان دارای نخلستان های زیبایی است که کمتر نخلستان دیده ای را به خود جذب می کند. پیاده روی در میان این نخل ها که به اندازه یک قرن داستان در میان خود نهفته دارند هم همراه با باغ دارها و افراد محلی خالی از لطف نیست. همین مردم محلی هستند که با مهر خود پذیرای مهمانان و گردشگرهای این منطقه هستند.
اقامت و غذا در چوپانان
با رونق گرفتن صنعت گردشگری و به ویژه معرفی کویرهای این منطقه، مردم نیز با تغییر کاربری بخشی از منازل خود به اقامتگاه های بومگردی به مسافران خدمات اقامتی و خوراکی ارائه می دهند، پیشنهاد می شود از غذاهای این مردم بچشید، هم با فرهنگ غذایی آنها آشنا می شوید و هم به رونق روستا کمکی کرده اید. معمولا غذای مردم این منطقه از گوشت شتر تهیه می شود مثل کباب شتر، یا خورشت قیمه با گوشت شتر، یا عدس پلو با گوشت شتر. شب را در یکی از همین خانه های بومگردی بگذرانید و برای دیدن آسمان کویر کمی از روستا دور شوید. بهتر است به پشت همان تپه هایی که قبلا در موردش صحبت شد بروید. تا هم از آلودگی نوری روستا و هم جاده در امان باشید، هم سکوت شب کویر را تجربه کنید. یادتان باشد شب ها کویر سرد می شود پس لباس مناسب و چراغ پیشانی همراه داشته باشید. بهتر است با یکی از مردم محلی بروید تا راه برگشت را هم گم نکنید، یا از GPS دستی همراه استفاده کنید.
جاذبه‌های اطراف
روستای چوپانان در شمال پناهگاه حیات وحش عباس آباد قرارگرفته است. پاسگاه محیط بانی این پناهگاه در کنار روستا (شرق) و در مسیر رسیدن به ایستگاه سوخت چوپانان است. این پاسگاه توسط مأموران محیط بانی از همین روستا کنترل می شود و می توانید با مراجعه به این پاسگاه از اطلاعات خوبی محیط بان ها بهره مند شوید. شاید بتوانید به کمک آنها و همراهیشان گشتی در مناطق مناسب بازدید منطقه هم داشته باشید. برای بازدید از مناطق خاص پناهگاه و حیوانات آزاد به کسب مجوز از سازمان محیط زیست استان اصفهان با تایید اداره محیط زیست نائین نیاز است. در این پناهگاه می توان حیواناتی از جمله گرگ، پلنگ (به ندرت)، قوچ و میش، کل و بز، هوبره، کبک و تیهو و ... را در دنیای آزاد جانوران مشاهده کرد. اگر علاقه ای به این بخش ندارید می توانید به روستای ربات بادام رفته و باقیمانده کاروانسرا یا همان ربات روستای قدیمی را ببینید، همچنین بازدید از آب انبار قدیمی قنات چوپانان در روستای ربات بادام هم تجربه خوبی برای گردشگران منطقه است. اطراف این روستا جاذبه های دیگری نیز هست که به صورت فهرست وار به آنها اشاره می شود: شهر خور و دریاچه نمک، تپه های ماسه ای و پیاده روی در کویر، بازدید از روستاهای زیبای ایراج و گرمه و بیاضیه، بازدید از نیایشگاه ساسانی و موزه معدن سرب و روی نخلک، سافاری بر روی تپه های ماسه ای، بازدید از روستا و کویر مصر، تجربه خوردن هندوانه خودروی ابوجهل و عکاسی و ثبت خاطرات از یک مقصد کم نظیر.
زمان سفر
برای بازدید از روستای چوپانان بهتر است هفته آخر شهریور تا پایان آبان ماه یا اوایل اسفند تا پایان تعطیلات عید نوروز را انتخاب کنید. البته این نکته هم حائز اهمیت است که تقریبا همه هموطنان و مسافران از دیگر کشورها در همین زمان به چوپانان سفر می کنند و با این شرایط با کمبود امکانات اقامتی مواجه خواهید شد، بنابراین از قبل مکان موردنظر خود را رزرو کنید.
چطور به چوپانان برسیم؟
دسترسی به این روستا فقط از طریق حمل و نقل جاده ای ممکن است. با سواری یا اتوبوس های بین شهری بروید، این اتوبوس ها معمولا فقط تا ابتدای جاده فرعی می روند و پنج کیلومتر را باید پیاده یا با خودروهای محلی بپیمایید. از اصفهان وارد جاده شرقی به سمت نائین می شوید، با پشت سر گذاشتن 135 کیلومتر به نائین می رسید. پیشنهاد می کنیم در مسیر از مسجد جامع، بازار و کارگاه های عبابافی و حناسابی هم بازدید کنید. با ادامه دادن جاده به سوی انارک به این شهر رسیده و می توانید یک نوبت از غذای خود را در کاروانسرایی که برای مسافران ساخته شده، صرف کنید و بعد از طی زمانی حدودا یک ساعت و نیم به چوپانان خواهید رسید. پیشنهاد
می کنیم برای این سفر دو یا سه روز در نظر بگیرید و تمام جاذبه های این منطقه را ببینید.
نکات مهم سفر
نکاتی را در هنگام سفر به این مقصد و اطراف باید در نظر بگیرید:
در گشت شبانه کویر به دلیل خنک شدن هوا نسبت به روز (در فصل های گرم تر) حیوانات کوچک و بزرگ برای تغذیه بیرون می آیند و لازم است برای آسیب نرساندن و آسیب ندیدن مراقبت ویژه ای بکنید. نترسید، حیوانات تا زمانی که مزاحمتی برای آنها ایجاد نکنید از شما می ترسند.
ترجیحا از روشن کردن آتش خودداری کنید یا از درختچه های اطرافتان استفاده نکنید.آنها مدافع خاک در برابر فرسایش و دیوار دفاعی روستا در برابر حمله ماسه ها هستند. همچنین روشن کردن آتش در شب باعث می شود جانوران ریز و خزنده ها برای گرم شدن، از زیر ماسه ها بیرون بیایند.
به هیچ وجه بدون کفش در شب راه نروید.
آب کافی، همراه داشته باشید.
جایگاه سوخت رسانی در دو کیلومتری روستا قرار دارد، اما گاهی به دلیل وجود فاصله زیاد تا مراکز استان و شهرهای بزرگ سوخت کافی ندارند، حتما از داشتن سوخت کافی مطمئن شوید.
روستا از خدمات اورژانسی و امدادی، درمانی، پلیس، تلفن ثابت و همراه و ... برخوردار است
به گزارش خبرنگار 
